Het PBL benadrukt dat politieke keuzes noodzakelijk zijn voor het behouden en bevorderen van brede welvaart in regio's. Het Rijk moet duidelijk maken wat de gewenste verdeling van welvaart is en welke beleidskeuzes daarvoor nodig zijn. Er zijn verschillende opvattingen over een rechtvaardige verdeling, variërend van het ondersteunen van economische kerngebieden tot het ondersteunen van achterblijvende regio’s. Het beleid moet zowel generiek als regiospecifiek zijn, met een integrale aanpak en samenwerking tussen verschillende bestuurslagen. Het doel is om een bewust en goed onderbouwd beleid te ontwikkelen dat aansluit bij de diverse behoeften van de bevolking.

Klik hier voor het volledige rapport.

De historisch hoge arbeidsmarktkrapte zal geleidelijk afnemen door economische aanpassingsmechanismen zoals betere arbeidsvoorwaarden, hoewel knelpunten blijven bestaan. De overheid kan bijdragen door prioriteiten te stellen bij maatschappelijke uitdagingen en de eigen uitgaven te beperken. Financiële middelen kunnen worden ingezet om arbeidsvoorwaarden in specifieke sectoren te verbeteren, wat de arbeidsdynamiek bevordert. Het verminderen van de arbeidsvraag door het vereenvoudigen van wet- en regelgeving kan ook helpen. De oplossing voor arbeidskrapte ligt echter vooral aan de vraagkant van de arbeidsmarkt.

Klik hier voor het volledige rapport.

De groei van het bruto binnenlands product (BBP) is onvoldoende als maatstaf voor brede maatschappelijke vooruitgang, vooral gezien actuele issues zoals de klimaatcrisis, ongelijkheid en polarisering. Een brede welvaartsblik, die verschillende domeinen integreert, is noodzakelijk. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) speelt een cruciale rol in het vertalen van abstracte discussies over brede welvaart naar bruikbare beleidskennis. Deze notitie bespreekt hoe het SCP met zijn onderzoek bijdraagt aan het debat over brede welvaart, met focus op thema's als welbevinden, sociale samenhang en effectief overheidsbeleid.

Klik hier voor het volledige rapport.

De AOW-leeftijd is sinds 2013 stapsgewijs verhoogd, en het ROA heeft de effecten hiervan voor de periode 2007-2021 onderzocht. Belangrijke conclusies zijn dat werknemers langer doorwerken en de pensioenleeftijd is gestegen, wat de arbeidsparticipatie heeft vergroot. De verhoging heeft geen significante negatieve effecten op gezondheid of inkomen veroorzaakt, behalve tijdens de COVID-crisis. Werkgevers treffen nu vaker voorzieningen om langer doorwerken te faciliteren. Voortdurende monitoring is essentieel om de duurzaamheid van het pensioenstelsel te waarborgen in een veranderende toekomst.

Klik hier voor het volledige rapport.

Kinderen in Nederland hebben ongelijke kansen, beïnvloed door hun gezin en omgeving. Dit onderzoek toont aan dat eerste generatie theoretisch opgeleiden minder brede welvaart ervaren dan degenen met theoretisch opgeleide ouders, ondanks eenzelfde opleidingsniveau. De welvaart wordt beïnvloed door gezondheidsproblemen, inkomensverschillen, en niet-cognitieve vaardigheden zoals zelfvertrouwen en sociale netwerken. Beleidsmaatregelen die zich richten op het versterken van niet-cognitieve vaardigheden en mentorprogramma's voor kinderen met een lage sociaaleconomische achtergrond kunnen deze ongelijkheid verminderen. Voortdurende monitoring en aanpassing van deze maatregelen blijven cruciaal.

Klik hier voor het volledige rapport.

Als hoofd Economische Zaken van een middelgrote stad moet je de positie van jouw stad in het economisch stedelijk netwerk bepalen en prioriteiten stellen voor de schaarse middelen. Focus op speerpuntsectoren en het mkb, dat essentieel is voor werkgelegenheid en groei, en ondersteun hen bij innovatie. Zorg voor een goede samenwerking tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en overheden en betrek het mkb actief. Verbind economische ontwikkeling met ruimtelijke plannen en verbeter de werking van de regionale arbeidsmarkt door te investeren in duurzame inzetbaarheid en levenslang leren. Met slimme keuzes en heldere kernboodschappen kan jouw team een significante bijdrage leveren aan brede welvaart en economische veerkracht.

Klik hier voor het volledige rapport.

De subsidieregeling voor sectoraal maatwerk wordt voornamelijk gebruikt door hoger opgeleiden, resulterend in verbeterde vakspecifieke vaardigheden, leerbereidheid en bewustzijn. Een deel van de subsidie leidde niet tot extra deelname omdat deelnemers en werkgevers bereid waren zelf te betalen. Het programma Nederland Leert Door ondersteunt met ontwikkeladviezen, scholing en begeleiding naar ander werk. De regeling heeft geleid tot verbeterde arbeidsmarktpositie en fysieke vaardigheden. Er is sprake van een deadweight loss, maar deze is lager dan bij eerdere regelingen, wat wijst op een doelmatige besteding van subsidies.

Klik hier voor het volledige rapport.

Zij-instromers zijn werknemers uit andere beroepsgroepen die bijgeschoold moeten worden voor hun nieuwe functie. 27% van de werkgevers nam de afgelopen twee jaar zij-instromers aan, en 32% staat hiervoor open. De (semi-)publieke sector, zoals zorg en onderwijs, neemt het vaakst zij-instromers aan. Werkgevers kiezen vaak voor zij-instromers vanwege hun motivatie en gebrek aan geschikte kandidaten die al voldoen aan de opleidingseisen. Zelfstandig kunnen werken tijdens de opleiding en afspraken over terugbetaling van opleidingskosten zijn belangrijke voorwaarden voor het aannemen van zij-instromers.

Klik hier voor het volledige rapport.

In opdracht van de SBB heeft SEOR in 2023 sectoranalyses opgesteld, gebruikt door sectorkamers om advies te geven over praktijkleren, kwalificatiestructuur en arbeidsmarktinformatie. De analyses beschrijven sectoren op basis van recente arbeidsmarktgegevens, afgezet tegen een 'gemiddelde sector' in Nederland. Inhoudelijk bieden ze overzichten van arbeidsmarktkenmerken, beleidsontwikkelingen, werkgelegenheid, zzp-percentage, opleidingsniveau, deelname aan leven lang ontwikkelen, regionale banenspreiding, arbeidsmarktkrapte, kansrijke mbo-beroepen, en vergrijzingsdata. De meeste gegevens zijn van 2022, enkele van 2021 of 2023.

Klik hier voor het volledige rapport.

De SER Overijssel adviseert het college van Gedeputeerde Staten om te kiezen voor een circulaire economie. De aanbevelingen zijn verdeeld in vier categorieën: Provinciale visie en beleid, provinciale middelen en multipliers, circulair als rode draad en circulaire productiebedrijven.

Klik hier voor het volledige rapport.

Bijna 30% van de werkgevers ziet personeelsuitstroom als een probleem en verwacht dat het in 2024 niet makkelijker wordt om personeel te behouden. 40% van de werkgevers heeft al maatregelen genomen, zoals het verbeteren van de werksfeer, het bieden van betere financiële beloningen en het voeren van individuele gesprekken. Grotere bedrijven en sectoren met langdurige personeelstekorten, zoals onderwijs en gezondheidszorg, nemen het vaakst actie. De krapte op de arbeidsmarkt wordt gezien als de belangrijkste oorzaak van de uitstroomproblemen.
 

Klik hier voor het volledige rapport.

Het aantal werklozen in Nederland is de afgelopen drie maanden met gemiddeld 7 duizend per maand toegenomen, waardoor in februari 379 duizend mensen werkloos waren, het hoogste aantal in anderhalf jaar. De toename van werkloosheid wordt mede veroorzaakt door meer mensen die hun baan verloren en nieuwkomers op de arbeidsmarkt die niet direct werk vinden. Het aantal WW-uitkeringen steeg ook, met eind februari 174 duizend lopende uitkeringen, 7 duizend meer dan in januari. De werkloosheid onder jongeren nam toe, terwijl die onder 25- tot 45-jarigen en 45- tot 75-jarigen stabiel bleef.

Klik hier voor het volledige rapport.

De groei van de arbeidsparticipatie is begin 2024 gestagneerd, met een percentage van 73,2% in maart, hetzelfde als in februari. De werkloosheid steeg licht met gemiddeld 3 duizend mensen per maand, wat neerkomt op 371 duizend werklozen in maart. Het werkloosheidspercentage bleef stabiel op 3,6%, ondanks de lichte toename. Het aantal WW-uitkeringen nam toe tot 174,5 duizend in maart. Deze stagnatie en lichte toename van werkloosheid sluiten aan bij het verslechterde economische beeld.

Klik hier voor het volledige rapport.

De toetreding van Oekraïense vluchtelingen tot de Nederlandse arbeidsmarkt is snel verlopen dankzij hun recht op werk zonder vergunning, de wens om snel aan de slag te gaan, en effectieve zoekstrategieën. Gemeenten hebben actief geholpen met voorlichting en arbeidsbemiddeling, en er is een groot aanbod van laaggeschoold, flexibel werk beschikbaar. De hoge arbeidsparticipatie komt door de eenvoud voor werkgevers om hen aan te nemen en de vluchtelingen zijn vaak bereid laaggeschoold werk te doen. Er zijn echter zorgen over de kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, onvoldoende kennis van rechten en een gebrek aan taalvaardigheid.

Klik hier voor het volledige rapport.

Nederland hoeft arbeidsmigratie niet fors op te voeren of de AOW-leeftijd te verhogen om arbeidstekorten en vergrijzing aan te pakken. Hogere lonen en import kunnen arbeidstekorten verregaand oplossen, terwijl opgebouwde vermogens spaartekorten dempen. Arbeidsmigratie verschuift vergrijzingsproblemen slechts tijdelijk en kan spanningen op de woningmarkt verergeren. In het rapport wordt gepleit voor gericht migratiebeleid en benadrukt dat loonstijgingen innovatie bevorderen. Nederland kan langdurig op spaaroverschotten teren om de grijze druk te verlichten.

Klik hier voor het volledige rapport.

Het spreidingsbeleid remt de arbeidsdeelname van statushouders, omdat zij vaak worden geplaatst in regio's met minder arbeidsmogelijkheden. Grote regionale verschillen in werkgelegenheid en sociale omstandigheden beïnvloeden de kans op werk negatief. Mannelijke statushouders vinden sneller werk in economisch gunstige regio's, terwijl vrouwen profiteren van buurten met veel andere vluchtelingen. Het beleid verdeelt de lasten evenredig over gemeenten, maar belemmert de integratie en verhoogt de afhankelijkheid van uitkeringen. Het loslaten van spreiding kan echter druk op de woningmarkt en sociale voorzieningen verhogen.

Klik hier voor het volledige rapport.

Asielzoekers in Nederland hebben beperkte toegang tot de arbeidsmarkt, wat integratie bemoeilijkt en maatschappelijke kosten verhoogt. Onderzoek toont aan dat ruimere werkmogelijkheden voor asielzoekers substantiële maatschappelijke baten opleveren, zoals hogere nationale inkomens en minder bijstandsafhankelijkheid, zonder significante extra kosten. Asielzoekers kunnen vanaf dag één werken zonder werkvergunning, vergelijkbaar met Oekraïense vluchtelingen, wat de welvaart over tien jaar met bijna €2 miljard kan verhogen. De studie gebruikt een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) om deze effecten in geld uit te drukken en te vergelijken.

Klik hier voor het volledige rapport.

Nederland moet streven naar gematigde bevolkingsgroei tot 2050 om welvaart en publieke voorzieningen te borgen. Abrupte stopzetting van migratie is niet wenselijk voor een hoogproductieve economie en de transitie naar minder migratie vergt tijd en investeringen. De afhankelijkheid van arbeidsmigranten blijft voorlopig groot, vooral in innovatieve sectoren. Verhogen van productiviteit en innovatiekracht is essentieel, maar biedt op korte termijn geen snelle oplossingen. Realistische langetermijnvisie is nodig om de gevolgen van vergrijzing en migratie effectief aan te pakken.

Klik hier voor het volledige rapport.

Ruim 86.000 mensen werkten in Nederland terwijl ze in Duitsland of België woonden in 2021, met het hoogste percentage in Noord-, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen. Vanuit Duitsland pendelden bijna 44.000 werknemers naar Nederland, vanuit België 42.000. Omgekeerd waren er minder pendelaars: bijna 7.000 naar Noordrijn-Westfalen, 1.000 naar Nedersaksen en 11.000 naar Vlaanderen. Noord-Limburg heeft het grootste aandeel Duitse werknemers (5%), terwijl Zeeuws-Vlaanderen het hoogste aandeel Belgische werknemers heeft (4,5%). De CBS Internationaliseringsmonitor bespreekt de economische relaties tussen Nederland en België.

Klik hier voor het volledige rapport.

Migratie naar Nederland wordt sterk beïnvloed door de vraag naar arbeid en economische cycli. Bij economische groei neemt immigratie toe, terwijl bij recessies immigratie daalt en emigratie stijgt. Sinds de EU-uitbreiding in 2004 is er een opwaartse trend in arbeidsmigratie. Flexibilisering van de arbeidsmarkt verhoogt het aantal arbeidsmigranten, terwijl het ruime sociale vangnet historisch bijdroeg aan permanente vestiging van gastarbeiders. Economisch beleid dat de arbeidsvraag beïnvloedt, heeft ook invloed op migratiepatronen, wat consistent migratiebeleid vereist om economische doelen te ondersteunen.

Klik hier voor het volledige rapport.

Arbeidsmigratie wordt vaak gezien als oplossing voor personeelstekorten, maar vraagt om een bredere benadering. Migranten zijn divers in werktype en verblijfsduur, en komen zowel uit de EU als daarbuiten. Het verminderen van vergrijzing door arbeidsmigratie is volgens experts onrealistisch. Gemeenten en provincies moeten nadenken over hoe zij arbeidsmigranten kunnen integreren, met aandacht voor huisvesting, zorg, onderwijs en sociale voorzieningen. Het sturen van arbeidsmigratie is complex en vereist een nieuw gesprek over werk en de samenleving.

Klik hier voor het volledige rapport.

Anna Salomons, hoogleraar werk en ongelijkheid, stelt dat AI de arbeidsmarkt fundamenteel zal veranderen, maar niet tot massawerkloosheid zal leiden. Ze benadrukt dat AI nieuwe banen en hogere productiviteit kan creëren, maar ook aanpassingsproblemen kan veroorzaken, vooral voor hoogopgeleiden in creatieve beroepen. AI kan ongelijkheid op de arbeidsmarkt verminderen door barrières voor cognitieve beroepen te verlagen, mits mensen goed leren omgaan met AI-tools. Salomons ziet kansen in de zorgsector en pleit voor meer overheidsregulering om de sociale impact van AI te sturen. Ze vindt dat de SER essentieel is om een gebalanceerde en sectorgerichte aanpak van AI op de werkvloer te bevorderen.

Klik hier voor het volledige rapport.

Hoeveel groei kan er nog uit de enorm krappe arbeidsmarkt worden gehaald op de korte en lange termijn? Wat zijn de effecten van vergrijzing, migratie en overheidsbeleid op de arbeidsmarkt? Is er zoiets als structurele arbeidskrapte of bestaat dit eigenlijk niet? En wat zit er achter de steeds verder teruggelopen arbeidsproductiviteitsgroei, en hoe krijgen we deze weer op de rit? In deze aflevering bespreken economen Igor Dzambo en Hugo Erken de stand van en de vooruitzichten voor de Nederlandse arbeidsmarkt. Interview: Suzanne Bijkerk.

Klik hier voor het volledige rapport.

De groei van de arbeidsproductiviteit in Nederland neemt af, wat het verdienvermogen van de economie onder druk zet. Regionaal beleid is cruciaal, aangezien de productiviteit sterk varieert tussen regio's zoals Groot-Amsterdam en Brainport Eindhoven, die hoogproductieve sectoren hebben. Regionale omstandigheden, niet de sectorsamenstelling, verklaren de meeste productiviteitsverschillen. Regionaal-economisch beleid moet gericht zijn op specifieke behoeften van regio’s om zowel groeiregio’s te ondersteunen als achterblijvende regio’s in te halen. Dit kan de nationale economie aanzienlijk versterken.

Klik hier voor het volledige rapport.

Eind 2023 daalde de spanning op de arbeidsmarkt voor het tweede kwartaal op rij, waardoor de markt niet meer zeer krap, maar krap is. Ondanks deze afname blijft het voor veel werkgevers moeilijk om geschikt personeel te vinden. Het aantal openstaande vacatures daalde en het aantal kortdurende WW'ers nam toe, mede door een lichte economische krimp. Hoewel 60 van de 93 beroepsgroepen nog steeds zeer krap zijn, nadert voor steeds meer beroepsgroepen de spanning een omslagpunt naar krap. In 32 van de 35 regio’s nam de spanning af, terwijl in 6 regio’s de situatie van zeer krap naar krap ging.

Klik hier voor het volledige rapport.

In dit onderzoek wordt geëvalueerd hoe studenten reageren op arbeidsmarktinformatie door middel van eye-tracking technologie. Er werd ontdekt dat de tijd die studenten besteden aan het bekijken van arbeidsmarktinformatie positief correleert met het belang dat ze hechten aan toekomstige veranderingen in werk- en inkomensvooruitzichten. Studenten die de informatie nuttig vonden, pasten hun verwachtingen vaker aan. Er was echter geen correlatie tussen kijktijd en het onthouden van informatie over werkloosheid, werktijden en lonen. Hoewel studenten de informatie interessant en begrijpelijk vonden, was slechts een klein percentage van plan deze te gebruiken bij hun studiekeuze.

Klik hier voor het volledige rapport.

Het onderwijs bevindt zich in een diepe crisis door een wedloop om steeds hogere opleidingen te volgen voor maatschappelijk succes, gedreven door meritocratische ideologie en de rationaliteit van individuen om de beste banen te verkrijgen. Dit maakt het middelbaar beroepsonderwijs minder aantrekkelijk en heeft grote negatieve gevolgen. Minister Dijkgraaf pleit daarom voor een ombuiging van de huidige 'onderwijsladder' naar een 'onderwijswaaier' met diverse horizontale en verticale mogelijkheden.

Klik hier voor het volledige rapport.

Het beperken van internationale studenten in Economie en Bedrijfskunde leidt tot hogere kosten dan baten voor Nederland. Dit komt voornamelijk door lagere belastinginkomsten door minder werkenden en negatieve effecten op onderzoekskwaliteit. Hoewel het plan is om het aantal internationale studenten te verminderen, zal dit ook leiden tot minder buitenlandse docenten en onderzoekers, wat de kwaliteit en reputatie van Nederlandse universiteiten negatief beïnvloedt. Bovendien blijven bedrijven bezorgd over de beschikbaarheid van hooggekwalificeerde arbeid. Beleidsopties omvatten financiële compensatie voor universiteiten en het behouden van Engelstalige masteropleidingen.

Klik hier voor het volledige rapport.

Jongeren met een mbo-opleiding hebben de beste kansen op werk in beroepen als verzorgende-IG, eerste monteur service en onderhoud werktuigbouw, en gastheer/-vrouw, volgens UWV en SBB. De arbeidsmarktkansen voor jongeren tot 27 jaar worden per regio in kaart gebracht. In 2023 stroomden 37.586 jongeren in de WW, een lichte toename ten opzichte van het jaar ervoor. De krapte op de arbeidsmarkt blijft bestaan door de vergrijzing, waardoor jongeren makkelijker van baan kunnen wisselen. Ondanks een lichte stijging in WW-uitkeringen in 2023, blijft het aantal onder het niveau van 2019.

Klik hier voor het volledige rapport.

De HBO Monitor 2023 laat zien dat HBO-afgestudeerden een sterke positie op de arbeidsmarkt hebben, met een werkloosheidspercentage van 2,8% in 2023. Binnen anderhalf jaar heeft 69% van de afgestudeerden een vaste baan, met hogere percentages in de zorg en het onderwijs. Ondanks deze positieve cijfers werkt 23% van de zorgafgestudeerden niet op HBO-niveau, mede door het ontbreken van wettelijke functiedifferentiatie. De monitor benadrukt ook dat zelfstandigheid en flexibiliteit belangrijke vaardigheden zijn voor afgestudeerden, terwijl communicatievaardigheden verbeterd kunnen worden. HBO-masters presteren beter dan bachelors en Associate degrees in termen van werkloosheid, vaste banen en salarissen.

Klik hier voor het volledige rapport.

Momenteel is het aantal stagetekorten zeer laag; 99% van de mbo-studenten heeft een stageplaats, volgens de SBB Stagebarometer. Slechts 1.863 studenten hebben nog geen stageplek of leerbaan. SBB zorgt voor voldoende stages en leerbanen en monitort continu de beschikbaarheid. Sinds het begin van het schooljaar hebben 300.000 studenten een stageplek gevonden bij erkende leerbedrijven. Het Stagepact tussen het kabinet en de mbo-sector in 2023 zorgt voor kwalitatieve leerbedrijven, en SBB ondersteunt deze bedrijven actief.

Klik hier voor het volledige rapport.