Paul Mollink, senior beleidsadviseur Arbeidsmarkt Regio Twente

Het is de vraag wat er op termijn op het gebied van arbeidsmarktbeleid gaat veranderen en wat er zal blijven. Het doel blijft om evenwicht te bereiken tussen vraag en aanbod en ik ben benieuwd wat de overheidsmaatregelen zullen betekenen op dit gebied.

Wat vrijwel zeker zal veranderen is de manier waarop het proces van het contracteren en inwerken van personeel verloopt. Een groot deel van de sollicitatieprocedure kan digitaal worden ingevuld maar uiteindelijk blijven ontmoeting en afstemming toch nodig. Waar zich echt veranderingen in gaan voordoen is in het soort arbeidsovereenkomsten. Werknemers en zzp’ers die de flexibele schil vormen, raken momenteel gemakkelijk en snel zonder werk. Werkgevers verwachten hen in betere tijden weer te kunnen inschakelen, maar uit onderzoek van de vorige crisis blijkt dat dat niet zo is. Mensen zoeken juist bij baanverlies naar beter werk - beter betaald, meer werkzekerheid, meer aansluitend bij opgedane skills. Omdat de mensen zo snel mogelijk ander werk aannemen, gaan werkgevers, zodra zij weer werk hebben, de kwaliteiten die ze nodig hebben voor hun bedrijf missen. Na de crisis komt dus de rekening van de flexibilisering. Helaas ontbreekt dit besef bij werkgevers nu nog, maar op den duur zullen er arbeidsovereenkomsten moeten komen die zzp’ers en flexkrachten meer zekerheden bieden.

Aanpassing?
Op strategisch niveau is het nodig om nu al te kijken of er aanpassing nodig is van het arbeidsmarktbeleid, gericht op ontwikkeling van de regio op basis van het aanwezige potentieel. Als Twente willen wij blijven groeien wat betreft industriële ontwikkeling. Wij werken zowel vanuit een sterke positie van de bouw alsook vanuit de vrijetijdseconomie. Op hoofdlijnen zal het arbeidsmarktbeleid niet echt wijzigen, maar het kan zijn dat er andere percepties zullen ontstaan. Gaan we bijvoorbeeld de mogelijkheden van reshoring onderzoeken omdat de globalisering onder invloed van de pandemie anders verloopt? En wat betekent dat dan voor het arbeidsmarktbeleid? Moeten we in het arbeidsmarktbeleid niet veel meer rekening houden met snelle conjunctuurwisselingen?

Wisselwerking
Dat soort vragen ontstaan nu en die moeten beantwoord worden, waarna er adequate acties kunnen worden ingezet. De benadering vanuit het perspectief van de arbeidsmarkt is echter wel complex. De arbeidsmarkt wordt beïnvloed door de economie, maar evenzeer door het sociale beleid en door bijvoorbeeld mobiliteit: door het wegennet of het openbaar vervoer aan te passen kunnen mensen sneller op hun werk komen en kunnen bedrijven werknemers uit een groter gebied werven. Arbeidsmarktbeleid hangt ook samen met sociaal beleid. Armoede bestrijden betekent immers niet meer uitsluitend zorg óf werk bieden. Beide perspectieven moeten meegenomen worden.

Samenhang
We kunnen niet meer denken en acteren in ‘losse beleidsvelden’; dat levert te veel ‘losse eindjes’ op. Er is afstemming en samenwerking nodig. Om vorm te geven aan de regionale samenwerkingen kunnen er lessen getrokken worden uit de manier hoe regio’s omgaan met deze pandemie. Wanneer veiligheidsregio’s bijvoorbeeld de campings in de ene regio sluiten en andere veiliheidsregio’s doen dat niet, dan heeft dat invloed op de regionale arbeidsmarkt. Ik verwacht als één van de effecten van de pandemie dat de rijksoverheid sterker gaat sturen op de borging van regionale samenwerkingen. Voor gemeenten is het hierbij uiteraard van belang dat dit gebeurt met inachtneming van de democratische legitimiteit.

Elke regio bijzonder
Veel regio’s hebben al een sterke drang tot samenwerken. In Twente heeft dat een bijzondere basis. De arbeidsmarktregio heeft het voordeel dat ze is qua omvang gelijk is aan de COROP regio, de bestuurlijke regio en de veiligheidsregio. 14 gemeenten en hun samenwerkingspartners werken al veel samen. In Twente is de samenwerking vanuit een aangewezen centrumgemeente echter niet altijd makkelijk, daar waar drie grote gemeenten in elkaars invloedssfeer zitten, De bijzonderheid zit ook in de economische opbouw. Waar vroeger de regio een aantal bepalende grote bedrijven telde, zijn die inmiddels opgeknipt of in buitenlandse handen. De regio is daardoor MKB-gericht geworden. Het is dus niet vreemd dat het arbeidsmarktbeleid van Twente erop gericht is talent te behouden, aan te trekken en te ontwikkelen voor de arbeidsmarkt en dan zeker ook talent in het hogere segment, naast talent in middelbare beroepen. Om die ontwikkeling te versnellen denken en acteren we vooral in ‘sociaal-economische structuurontwikkeling’. Tenslotte hebben we regionaal ook te maken met een lange grens met twee Duitse deelstaten, NordRhein Westfalen en Niedersachsen, en nemen we in ons arbeidsmarktbeleid mee dat steeds meer werknemers in Twentse bedrijven in Duitsland wonen en omgekeerd.

Innovatie
Om maatregelen te kunnen nemen die gericht zijn op lange termijn arbeidsmarktbeleid is het belangrijk om sterk te kijken naar innovaties. Daarbij gaat het niet alleen om technische innovaties, maar we zien gelukkig ook zeer snel andere manieren van werken ontstaan en nieuwe functies om het maatschappelijk verkeer te ondersteunen. Voor de arbeidsmarkt kunnen zowel technische innovaties alsook nieuwe vormen van werken en het samenbrengen van vraag en aanbod faciliteren. Sociale innovatie leidt er bijvoorbeeld toe dat jonge zzp’ers van het mbo voortaan ook hun diploma kunnen halen door stage te lopen in hun eigen bedrijf. Bedrijfseconomische innovatie kan nieuwe vormen van ondernemen opleveren, waarbij een zzp’er voor een deel van zijn werktijd ook werknemer is. Wat misschien geen innovatie is, maar wel belangrijk, is een herwaardering van arbeidsmigranten. Door de pandemie is duidelijk geworden hoe belangrijk hun positie is op onze arbeidsmarkt. Er is momenteel veel in beweging en we moeten veel vragen beantwoorden. We hebben gelukkig veel onderzoeks- en procesdata. De duiding van die data, en het vertalen naar mogelijke acties is vervolgens essentieel geworden. Ook hier is innovatie nodig om arbeidsmarktbeleid op te stellen, vorm te geven en te faciliteren in de uitvoering. Het dashboard ArbeidsmarktInZicht levert daarbij steeds meer ondersteuning.